Podstawowe komponenty instalacji elektrycznej
Instalacja elektryczna w budynku składa się z wielu elementów. Jej kluczowe komponenty to przewody, zabezpieczenia i rozdzielnice. Przewody rozprowadzają prąd po całym obiekcie. Zabezpieczenia chronią przed przeciążeniami i zwarciami. Rozdzielnice to centralne punkty rozdziału energii. Skrzynka elektryczna podtynkowa stanowi obudowę dla tych elementów. Montuje się ją w ścianie, zapewniając estetyczny wygląd. Typowa skrzynka ma wymiary 30×40 cm. Mieści ona od 24 do 36 modułów na aparaturę.
Przy doborze komponentów należy uwzględnić kilka czynników. Najważniejsza jest moc przyłączeniowa budynku. Determinuje ona przekroje przewodów i typy zabezpieczeń. Istotna jest też liczba i rodzaj odbiorników. Wpływa to na ilość obwodów w instalacji. Warto przewidzieć rezerwę na przyszłe rozbudowy. Standardowo przyjmuje się 20-30% zapasu. Prawidłowy dobór zapewnia bezpieczeństwo i niezawodność instalacji przez lata.
Rozdzielnice i obudowy to serce każdej instalacji elektrycznej. Chronią one aparaturę przed uszkodzeniami mechanicznymi. Zapewniają też ochronę przed dotykiem bezpośrednim. Najpopularniejsze są rozdzielnice natynkowe i podtynkowe. Te pierwsze montuje się na powierzchni ściany. Drugie – w specjalnie przygotowanej wnęce. Wybór zależy od preferencji estetycznych i dostępnego miejsca. Obudowy mogą być metalowe lub z tworzyw sztucznych.
Przy wyborze rozdzielnicy warto zwrócić uwagę na kilka parametrów. Kluczowa jest liczba modułów, czyli miejsc na aparaturę. Typowe wielkości to 12, 24, 36 lub 48 modułów. Ważny jest też stopień ochrony IP. Określa on odporność na wnikanie ciał stałych i wody. Dla pomieszczeń suchych wystarcza IP20. W wilgotnych lepiej zastosować IP44 lub wyższe. Należy też sprawdzić klasę ochronności – II klasa zapewnia podwójną izolację.
Nowoczesne rozdzielnice i obudowy oferują dodatkowe funkcjonalności. Coraz częściej wyposażone są w szyny DIN do łatwego montażu aparatury. Niektóre modele posiadają przezroczyste drzwiczki. Umożliwiają one szybką kontrolę stanu zabezpieczeń. Producenci oferują też wersje z miejscem na opis obwodów. Ułatwia to późniejszą obsługę i serwisowanie instalacji.
Dobór zabezpieczeń i aparatury modułowej
Prawidłowy dobór zabezpieczeń jest kluczowy dla bezpieczeństwa instalacji. Podstawowym elementem są wyłączniki nadprądowe. Chronią one przewody przed przeciążeniem i zwarciem. Ich prąd znamionowy dobiera się do obciążalności przewodów. Dla typowego obwodu gniazdkowego stosuje się 16A. Obwody oświetleniowe zabezpiecza się zwykle 10A. Ważny jest też typ charakterystyki. B stosuje się dla odbiorników rezystancyjnych, C – dla silników.
Drugim istotnym zabezpieczeniem są wyłączniki różnicowoprądowe. Chronią one przed porażeniem prądem elektrycznym. Reagują na upływy prądu do ziemi. Standardowy prąd różnicowy to 30mA. Wyłączniki takie montuje się na początku każdego obwodu. Dla zwiększenia niezawodności stosuje się też selektywne zabezpieczenia. Mają one wyższy prąd zadziałania, np. 100 lub 300mA. Montuje się je jako zabezpieczenie główne instalacji.
Ważnym elementem są też ograniczniki przepięć. Chronią one urządzenia przed skokami napięcia. Stosuje się je w układzie kaskadowym. Pierwszy stopień montuje się przy złączu. Drugi – w rozdzielnicy głównej. Trzeci – w podrozdzielnicach lub gniazdach. Typowe napięcia ochronne to 1,5kV, 1kV i 600V. Dobór zależy od kategorii przepięciowej obiektu. Im wyższa kategoria, tym wyższe napięcie ochronne.
W nowoczesnych instalacjach stosuje się też elementy automatyki. Najpopularniejsze są przekaźniki zmierzchowe i czasowe. Sterują one oświetleniem zewnętrznym i obwodami czasowymi. Coraz częściej montuje się też liczniki energii. Umożliwiają one monitorowanie zużycia prądu. Niektóre modele oferują zdalny odczyt i sterowanie przez internet. W domach jednorodzinnych popularne są też przełączniki schodowe. Umożliwiają sterowanie oświetleniem z kilku miejsc.
Przy doborze aparatury warto zwrócić uwagę na jej jakość. Renomowani producenci oferują produkty o wysokiej niezawodności. Przekłada się to na dłuższą żywotność i bezpieczeństwo instalacji. Warto też wybierać elementy jednej serii. Zapewnia to spójność wizualną i łatwość montażu. Niektórzy producenci oferują konfigurowalne zestawy. Pozwalają one na szybkie skompletowanie rozdzielnicy.
Montaż i konserwacja instalacji elektrycznej
Montaż instalacji elektrycznej wymaga odpowiednich kwalifikacji. Powinien go wykonywać uprawniony elektryk. Prace rozpoczyna się od ułożenia przewodów. Prowadzi się je w bruzdach ściennych lub rurkach osłonowych. Następnie montuje się puszki i skrzynka elektryczna podtynkowa. W nich instaluje się gniazda, łączniki i rozdzielnice. Kolejnym etapem jest montaż aparatury. Obejmuje on zabezpieczenia i elementy sterujące. Na końcu wykonuje się połączenia i testy działania.
Przy montażu należy przestrzegać kilku zasad. Przewody powinny być prowadzone prostoliniowo. Unika się ostrych zagięć i naprężeń. Ważne jest zachowanie odpowiednich odstępów od innych instalacji. Szczególnie istotne jest to w przypadku rur wodnych i gazowych. Puszki i rozdzielnice montuje się na stabilnym podłożu. Zapewnia to trwałość mocowania i łatwość obsługi. Wszystkie połączenia muszą być wykonane starannie. Stosuje się do tego specjalne zaciski i złączki.
Po zakończeniu montażu konieczne jest wykonanie pomiarów. Obejmują one rezystancję izolacji i impedancję pętli zwarcia. Sprawdza się też ciągłość przewodów ochronnych. Dla wyłączników różnicowoprądowych mierzy się prąd i czas zadziałania. Wyniki pomiarów dokumentuje się w protokole. Jest on podstawą do odbioru instalacji przez nadzór budowlany. Pomiary należy powtarzać okresowo, zwykle co 5 lat.
Prawidłowa konserwacja zapewnia długotrwałe bezpieczeństwo instalacji. Obejmuje ona regularne przeglądy i czyszczenie. Sprawdza się stan połączeń i dokręca zaciski. Kontroluje się też stan izolacji przewodów. Ważne jest usuwanie kurzu z wnętrza rozdzielnic. Gromadzący się brud może prowadzić do przegrzewania się aparatury. Warto też okresowo testować działanie wyłączników różnicowoprądowych. Służy do tego specjalny przycisk „test” na obudowie.
W przypadku rozbudowy instalacji należy zachować ostrożność. Zawsze trzeba sprawdzić obciążalność istniejących obwodów. Dodawanie nowych odbiorników może wymagać zmian w zabezpieczeniach. Czasem konieczna jest wymiana przewodów na większy przekrój. Wszelkie modyfikacje powinny być konsultowane z elektrykiem. Zapewni to bezpieczeństwo i zgodność z przepisami. Po zmianach należy zawsze wykonać ponowne pomiary kontrolne.
